UYGUN - FÖY İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 8. SINIF

1 z - Kitap Uygulamalı T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ / ŞEYH SAİT İSYANI UYGUN SINAVA HAZIRLIK FÖYLERİ UYGUN T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK SINAVA HAZIRLIK FÖYLERİ 5. ÜNİTE 29. F Ö Y SPOT BİLGİLER 1. Atatürk Dönemi’nde çok partili yaşama inkılapları benimsemeyen tutucu çev- renin etkisinden dolayı geçilememiştir. TBMM’de muhalefet ortamı oluşturmak adına ikinci bir partinin kurulması isten- miştir. 2. Atatürk düşüncelerini mecliste daha ra- hat uygulamak için 9 Eylül 1923’te Halk Fırkasını kurdu. Bu fırka Cumhuriyet’in ilanından sonra Cumhuriyet Halk Parti- si adını aldı. Bu parti ekonomide dev- letçilik ilkesini uyguladı. 1923 - 1950 yılları arasında Türkiye’yi yönetti. 3. Atatürk’ün yakın arkadaşları olan Kâ- zım Karabekir, Rauf Orbay öncülüğün- de 17 Kasım 1924’te Terakkiperver Cumhuriyet Partisi kuruldu. Terakki- perver Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Halk Partisine karşı kurulan ilk muhale- fet partisidir. Bu parti ekonomide libe- ralizmi öne sürdü. Bu parti Şeyh Sait İsyanı’na karıştığı gerekçesi ile 3 Hazi- ran 1925’te kapatıldı. 4. Atatürk mecliste hükûmeti denetleyen bir parti olmasını istiyordu. Bu yüzden yakın arkadaşı Ali Fethi Bey’in 12 Ağus- tos 1930’da Serbest Cumhuriyet Parti- sini kurmasına katkıda bulundu. Parti bir süre sonra rejim karşıtlarının odağı olunca Ali Fethi Bey, 17 Kasım 1930’da kendi partisini kapattı. Bu partinin ka- patılmasıyla çok partili hayata bir süre ara verildi. 5. Atatürk döneminde çok partili siyasi hayata geçilememiştir. Bu durum Türk halkının demokratik hayata henüz hazır olmadığını gösterir. 6. Şeyh Sait İsyanı’nın Nedenleri: Şeyh Sait ve adamlarının sultanlık ve hilafeti geri getirmek istemeleri, Cumhuriyet ida- resini çıkarlarına ters görenlerin “Din el- den gidiyor!” propagandasıyla bir bölüm halkı kışkırtmaları, Terakkiperver Cum- huriyet Partisinin katı muhalefeti, laiklik karşıtı görüşleri, İngiltere’nin, o sıralarda görüşülen Musul mevzusunu çıkarları doğrultusunda çözebilmek amaçlı böl- ge halkını kışkırtması ve ayaklanmaları desteklemesi, Doğu ve Güneydoğu’da ayrılıkçı akımların gelişmesidir. 7. Şeyh Sait İsyanı’nın Sonuçları: • Ayaklanma bastırılmış, fakat Türk si- lahlı gücü yıpranmıştır. Türkiye Cum- huriyeti’ni yıkmaya yönelik başkaldırı bastırılmıştır. • Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarılarak yakalanan isyancılar İstiklal Mahke- melerinde yargılanmıştır. Ayaklanma sebebiyle Musul Sorunu ile olması ge- rektiği kadar ilgilenilememiş ve Musul İngiltere’ye verilmiştir (1926 - Ankara Ant.). Ayaklanmadaki rolü gerekçesiy- le Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatılmıştır (5 Haziran 1925). • Ülkemizde çok partili yaşama geçiş amaçlı yapılmış olan ilk deneme ba- şarısızlıkla sonuçlanmıştır. Şeyh Sait İsyanı ülkemizin iç ve dış politikada başarısız sonuçlar elde etmesine ne- den olmuştur. 1. Çünkü farklı fikirlerin mecliste temsil edilmesi ve ülke yönetimine katılması demokratik bir yönetim anlayışının gereğidir. Bu sözler aşağıdaki sorulardan hangisine ce- vap olarak söylenmiştir? İTA.8.5.1 A) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası neden kapa- tıldı? B) Neden çok partili hayata geçilmek istendi? C) 1924 Anayasası niçin kabul edildi? D) Halifelik neden kaldırıldı? (Spot 1 ve 2’ye göre) Çözüm: Mustafa Kemal, muhalefetin hükûmeti denetleye- rek, eksiklerini ve yanlışlarını ortaya koyarak ülke yönetiminin daha iyi hâle gelebileceği ve demok- rasinin farklı görüşlerin aynı çatı altında olmasıyla demokrasinin mümkün olabileceği düşüncesini savunmuştur. Yanıt B’dir. 2. Siyasi partiler demokrasinin vazgeçilmez unsurla- rından biridir. Demokrasiyi tam anlamıyla ülkemi- ze yerleştirmek isteyen Mustafa Kemal, bu yolda önemli çalışmalar yapmış ve çeşitli siyasi partile- rin kurulmasında etkili olmuştur. Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi Mus- tafa Kemal zamanında kurulan partilerden biri değildir? İTA.8.5.1 A) Cumhuriyet Halk Fırkası B) Demokrat Parti C) Serbest Cumhuriyet Fırkası D) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (Spot 2, 3 ve 4’e göre) Çözüm: Demokrat Parti 7 Ocak 1946 yılında Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından kurulmuştur. Yanıt B’dir. Ad Soyad: Sınıf / No.: FARKLI SORU ÖRNEKLERİ