UYGUN - SPOTLU SORU BANKASI - FEN BİLİMLERİ 6. SINIF

199 UYGUN FEN BİLİMLERİ 6 SPOTLU SORU BANKASI ETKİNLİK YANIT ANAHTARI SES VE ÖZELLİKLERİ 5. ÜNİTE www.sadikuygun.com.tr 124 Sesin Yayılması ETKİNLİK 25 1 Aşağıda verilen ifadeler doğru ise "D", yanlış ise "Y" yazınız. Ses katılarda, sıvı ve gazdan daha hızlı yayılır. Ses, doğrusal yayılır. Ses en hızlı boşlukta yayılır. Ses bir enerji türüdür. Ses kaynakları doğal ve yapay olmak üzere iki çeşittir. Davul ağaç ve deriden yapıldığı için doğal ses kaynağıdır. Sesin doğrudan görülmesi mümkün değildir. Sesin oluşması için ses kaynağına ihtiyaç vardır. Yukarıda tilkilerin zorlu kış şartlarında avlarına nasıl ulaştığı anlatılmıştır. Peki ama sesin tilkiye ulaşmasında sesin hangi özelliğinden faydalanılmıştır? ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... Tilkiler hızlı hareket kabiliyeti, çok iyi koku alma özelliklerine yanı sıra güçlü işitme duyusuna sahiptir. Etle ve otla beslenen tilkiler soğuk kış günlerinde karla kaplı bir alana dalarak avını hiç görmeden yakalayabilir. Peki ama nasıl? Karın üzerinde sessiz ve hareketsiz bir şekilde bekler ve karın altından gelen sesi dinler ve sesin geldiği yeri belirler ve avını hiç görmeden yakalar. ilginç bilgiler köşesi D D D D D Y Y Y Sesin yayılması için maddesel ortalama ihtiyaç vardır. Maddesel ortamda tanecikler titreşir ve ses dalgalar hâlinde ortama yayılır SES VE ÖZELLİKLERİ 5. ÜNİTE 125 UYGUNFENBİLİMLERİ6SPOTLUSORUBANKASI Sesin Yayılması ETKİNLİK 26 1 Verilen ifadelerinsonunasesinhangiortamlardangeçerekkulağımızaulaştıklarınıörnektekigibiyazınız. 1. Sokakta yürürken araba seslerinin duyulması ........................................ 2. Evimizde otururken kapıya vurulduğunda oluşan sesin duyulması ........................................ 3. Balinaların suyun altında birbirleri ile iletişim kurması ........................................ 4. Sınıfta pencere ve kapı kapalıyken yoldan geçen itfaiye siren sesinin duyulması ...................................... 5. Akvaryum içerisindeki su motorunun sesinin duyulması .................................... 6. Su içerisinde iki taşı birbirine vurduğumuzda sesin dışarıdan duyulması ........................................ 7. Araba yolculuğunda camlar kapalı da olsa diğer araçların korna sesinin duyulması .................................. 8. Odamızda, kapı ve pencere kapalıyken komşudan gelen müzik sesinin duyulması ................................... Not: Birden fazla ortamları yazmanız gerektiğini fark ettiniz mi? 2 Aşağıda verilen cümlelerin nedenlerini yazınız. 1 Güneş ışınlarını her gün gördüğümüz hâlde Güneş’te olan patlamaların duyulmamasının nedenini yazınız. ..................................................................................................................................................................... 2 Ani ve yüksek ses yüzünden camların kırılması sesin hangi özelliği ile açıklanır? Yazınız. ..................................................................................................................................................................... 3 Astronotların uzayda, çok yakın mesafelerde olsa bile işaretlerle veya telsiz kullanarak iletişim kurması- nın nedenini yazınız. ..................................................................................................................................................................... 3 Boşlukları uygun kavramlarla doldurunuz. SES .................... ve .................... kaynaklarla oluşur. ...................., .................... ve .................... ortamlarda farklı hızla yayılır. ................................... yayılır. ....................... yayılmaz. Bir .................... türüdür. Doğal Boşlukta Yapay Katı Sıvı Gaz Enerji Her yönde Maddesel Dalgalar ..................... şeklinde yayılır. Sıvı Gaz-Katı-Gaz Sıvı-Katı-Gaz Sıvı-Gaz Gaz-Katı-Gaz Gaz-Katı-Gaz Gaz Işığın boşlukta (uzayda) yayılabilirken sesin boşlukta (uzayda) yayılmaması Ses bir enerjidir Bu yüzden ani ve yüksek seste camlar kırılabilir Sesin boşlukta (uzayda) yayılamamasıdır. Doğal Katı gaz sıvı Boşlukta enerji Dalgalar Her yönde yapay Katı - Gaz SES VE ÖZELLİKLERİ 5. ÜNİTE www.sadikuygun.com.tr 128 ETKİNLİK 27 Sesin Farklı Ortamlarda Farklı Duyulması Duru, özdeş ses kaynaklarını 3 farklı ortamda kullanarak şekildeki düzenekleri hazırlıyor. Her düzenekteki ortam arkasında bulunarak ses kaynağından çıkan sesleri dinliyor. 1. Düzenek Hava Ses kaynağı Duru 2. Düzenek Metal Kutu Ses kaynağı 3. Düzenek Su Ses kaynağı A Duru'nun araştırma sorusu ne olabilir? .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... B Duru neden özdeş kaynakları, eşit mesafelere koyarak düzenek hazırlıyor. Farklılık olsaydı bu durum sonucunu nasıl etkilerdi? .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... C Duru'nun bu gözleminden elde edebileceği bir sonuç cümlesi yazınız. .................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... Aynı ses kaynağından çıkan sesler farklı ortamlarda farklı duyulur Çünkü Duru aynı sesin farklı ortamlarda farklı duyulmasını araştırmak istediğinden ortamlar dışındaki diğer değişkenlerin aynı olması gerekir Eğer ortamlar dışındaki diğer özellikler de farklı olsaydı Duru araştırmak istediği bilgiyi ölçemeyecekti Aynı ses farklı ortamlarda nasıl duyulur? SES VE ÖZELLİKLERİ 5. ÜNİTE 129 UYGUNFENBİLİMLERİ6SPOTLUSORUBANKASI ETKİNLİK 28 Sesin Farklı Ortamlarda Farklı Duyulması Mutfağınızda kolayca bulabileceğiniz maddelerle bir deney yapalım. Önce bardak, kupa, pet şişe ve tencereyi yan yana dizelim. 1. Adım: Elinize metal kaşığı alın ve her birine eşit şiddette yavaşça vurun. a Bardak, kupa, pet şişe ve tencereden aynı sesleri mi elde ettik? Neden? ............................................................................................................. b Birbirine en yakın iki ses hangileridir? ............................................................................................................ 2. Adım: Elinize tahta kaşığı alıp aynı işlemi tekrarlayınız. a Her bir maddeden aynı sesi mi elde ettik? ............................................................................................................. b Bardağa metal kaşık ve tahta kaşık ile vurduğumuzda ortaya aynı ses çıktı mı? ............................................................................................................. ............................................................................................................. 3. Adım: Metal çay kaşığı ile boş tencerelerin içerisine vurunuz. Sonra tencereye su doldurup tekrar aynı noktaya vurun. a Tencerenin içinde hava varken ve su varken aynı sesleri mi duyduk? Neden? ............................................................................................................. ............................................................................................................. 4. Adım: Su dolu tencereyi masanın üzerine koyunuz. Tekrar vurun ve kulağınızı masaya dayayarak dinle- yiniz. a Ayakta duyduğunuz ses ile kulağınız masaya dayalı duyduğunuz ses aynı olur mu? ............................................................................................................. ............................................................................................................. b Aynı maddeler (kaşık ve tencere) farklı ortamda kullanıldı. Bu deney sonucunda ne yazabiliriz? ............................................................................................................. DENEY: Farklıseslerüretilir Farklıcisimlerleüretilensesler farklıduyulur Hayır.Çünkü farklıcisimlerleüretilensesler farklıduyulur Hayır. Ses kaynağını değiştirmeden sesin yayıldığı ortam değişirse çıkan sesler farklı olur. Hayır. Ses kaynağını değiştirmeden sesin yayıldığı ortam değişirse çıkan sesler farklı olur. Aynı ses farklı ortamlarda farklı duyulur. Hayır. Aynı cisme metal ve tahta kaşıkla vurduğumuzda farklı sesler oluşur. Çünkü farklı cisimle üretilen sesler farklı duyulur. Bardak ve kupa