UYGUN - SPOTLU SORU BANKASI - FEN BİLİMLERİ 5. SINIF

www.sadikuygun.com.tr 156 ETKİNLİK YANIT ANAHTARI İNSAN VE ÇEVRE 6. ÜNİTE www.sadikuygun.com.tr 126 ETKİNLİK 35 Yıkıcı Doğa Olayları 1 Aşağıda deprem anında yapılması ve yapılmaması gereken davranışlar verilmiştir. Buna göre hangilerinin doğru, hangilerinin yanlış davranış olduğunu belirtiniz. 2 Aşağıda verilen bulmacayı çözünüz. Davranışlar Doğru Yanlış Kapalı alanda, kırılabilecek, devrilebilecek eşyalardan uzak durmak. Okulda iken sıranın yanında "çök - kapan - tutun" pozisyonu almak. Dışarıda iken elektrik direklerinin yanında "çök - kapan - tutun" pozisyonu almak. Asansör kullanarak hızlı bir şekilde bulunduğumuz alanı terk etmek. Köprüler, geçitler ve tünellerden uzak açık bir alana gitmek. 1 Yer kabuğu içerisinde kırılmalar nedeniyle oluşan sarsıntı. 2 Ateş kürede artan basınç etkisiyle magma- nın yeryüzüne çıkması 3 Sürati saatte 120 km'yi aşan çok güçlü fırtına 4 Aşırı yağan yağmur ya da eriyen karların ne- den olduğu taşkın su 5 Eğimi fazla olan yamaçlarda yer çekimine bağlı olarak yamaçtaki toprağın kayarak yer değiştirmesi 1 2 3 4 5 V O L K A N İ K P A T L A M A ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ H E Y E S I R G A S E D E P E M K A N İNSAN VE ÇEVRE 6. ÜNİTE 127 UYGUN FEN BİLİMLERİ 5 SPOTLU SORU BANKASI ETKİNLİK 36 Yıkıcı Doğa Olayları 1 Aşağıda yıkıcı doğa olaylarından korunma yollarına yönelik bazı uygulamalar verilmiştir. Buna göre uygulamaların numarasını ilgili olduğu doğa olaylarının kutularına yazınız. 2 Aşağıdaki görsellerde ülkemizde ve dünyada meydana gelen bazı olaylar verilmiştir. Görsellerin altına ilgili olduğu doğa olayını yazınız. 1 2 3 4 5 Dik yamaçların eteklerinin kazılmaması ve destek olarak duvar yapılması Evlerimizde devrilme ihtimali olan kitaplık ve dolap gibi eşyaların duvara iyice sabitlenmesi Akarsu yataklarına setlerin yapılması Yanardağlara yakın bölgelerde yerleşim alanlarının oluşturulmaması Merdiven ve bahçe mobilyası gibi serbest nesnelerin hareketini engelleyecek tedbirlerin alınması Deprem Kasırga Heyelan Sel Volkanik patlama ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................ 1 Deprem Volkanik patlama Heyelan Sel 3 4 2 5 İNSAN VE ÇEVRE 6. ÜNİTE www.sadikuygun.com.tr 120 ETKİNLİK 33 İnsan ve Çevre İlişkisi 1 Aşağıda verilen ifadelerin çevreye olan etkilerini tabloda işaretleyiniz. Olumlu Olumsuz 1. Kırık cam parçalarının ormana atılması 2. Geri dönüşüm kampanyalarının yapılması 3. Çevre konusunda insanların bilinçlendirilmesi 4. Ağaçlandırma çalışmalarının yapılması 5. Çok fazla tarım ilacının kullanılması 6. Nesli tükenmekte olan hayvanların korunması 7. Enerji kaynaklarının verimli kullanılması 8. Hayvanların kuluçka ve yumurtlama döneminde avlanması 9. Çöplerin toplanarak toprak altına gömülmesi 10. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması 11. Tarım alanı ve mera için ormanların azaltılması 2 Görsellerde verilen çevre sorunlarını bulup çözüm önerileri getiriniz. Çevreyi nasıl etkiler? ................................................ ................................................ ................................................ Bu sorunu nasıl çözeriz? ................................................ ................................................ ................................................ ................................................ Çevreyi nasıl etkiler? ................................................ ................................................ ................................................ Bu sorunu nasıl çözeriz? ................................................ ................................................ ................................................ ................................................ Çevreyi nasıl etkiler? ................................................ ................................................ ................................................ Bu sorunu nasıl çözeriz? ......... ............................ ................................................ ................................................ ................................................ Gürültü kirliliği: Çevredeki canlıları rahatsız eder, işitme bozukluklarına sebep olur. Kişisel araçlar yerine toplu ta- şıma araçları tercih edilmeli. Hava kirliliği: Havayı kirletir. Küresel ısınmaya neden olur. Toprak kirliliği: Toprağı kirletir. Canlıların neslinin tükenmesi- ne neden olur. Cam, metal, plastik, kâğıt gibi maddeleri geri dönüştürmeli ve çöpleri çöp kutusuna atmalıyız. Fabrika ve araçların bacalarına ltre takılmalı. Kömür, petrol gibi fosil yakıtlar yerine yenilenebilir enerji kaynakları kullanılmalı. İNSAN VE ÇEVRE 6. ÜNİTE 121 UYGUN FEN BİLİMLERİ 5 SPOTLU SORU BANKASI ETKİNLİK 34 İnsan ve Çevre İlişkisi 1 Aşağıdaki ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğunu yazınız. Fosil yakıt kullanımının artması çevre kirliliğini azaltır. İnsanlar çevre sorunlarının en önemli nedenidir. Doğal çevrenin bozulması, sadece insanların yaşamını olumsuz yönde etkiler. Gürültü kirliliği bir çevre sorunudur. Doğal kaynakların bilinçsizce kullanılmasıyla oluşan atıklar başlıca kirlilik sebebidir. Çevre sorunları, canlı çeşitliliğini sağlar. Atık pil toplanması, sadece toprak kirliliğini engeller. Küresel ısınma, hava kirliliğinin bir sonucudur. Tarım ilaçlarının yanlış kullanımı, canlı neslinin tükenmesine neden olur. Işık kirliliği bir çevre sorunu değildir. 2 Sevde, yaşadığı bölgedeki hava kirliliği ile ilgili yapmış olduğu araştırmalar sonucunda aşağıda verilen gra - ğe ulaşmıştır. Hava kirliliği Aylar Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Sevde gra ği incelediğinde belirli bir mevsimde hava kirliliğindeki artışın çok fazla olduğunu görü- yor. Buna göre hava kirliliğinin fazla olduğu mevsim ve hava kirliliğinin nedeni ne olabilir. Hava kirli- liğini azaltmaya yönelik bir çözüm önerisinde bulununuz. ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... Hava kirliliğinin fazla olduğu mevsim kıştır. Kışın ısınma amaçlı çok fazla kömür, petrol ve doğal gaz gibi fosil yakıt- lar kullanıldığı için bu mevsimde hava kirliliği artış göstermiş olabilir. Çözüm olarak fosil yakıtlar yerine yenilenebilir enerji kaynakları kullanılmalıdır. Y D D D D D Y Y Y Y İNSAN VE ÇEVRE 6. ÜNİTE www.sadikuygun.com.tr 114 Biyoçeşitlilik ETKİNLİK 31 1 Aşağıdaki ifadeleri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak değerlendiriniz. Biyoçeşitlilik bir bölgedeki canlı ve cansız varlıkların çeşitliliğidir. Su, iklim ve toprak gibi cansız faktörler biyoçeşitliliği etkiler. Ormanlardaki biyoçeşitlilik, kutup ve çöllere göre daha fazladır. Mikroorganizmalar bir bölgedeki biyoçeşitliliği etkilemez. Doğada bulunan bir canlının yok olması farklı canlı türlerinin de yok olmasına neden olabilir. İnsanların biyoçeşitliliğin artması ya da azalmasında herhangi bir etkisi yoktur. Canlı türleri tarım, tıp, eczacılık gibi birçok alanda kullanılır. Bir bölgede biyoçeşitliliğin fazla olması, o bölgenin ekonomik yönden kalkınmasını sağlar. Bir bölgedeki biyoçeşitliliğin azalması ya da artması sadece o bölgeyi etkiler. Ülkemizde biyoçeşitlilik gün geçtikçe artmaktadır. 2 Aşağıdaki cümlelerin doğru ve anlamlı olması için uygun olmayan sözcüğün üzerini örnekteki gibi çiziniz. 1. Dünya'da nesli tükenmiş canlıya mamut / kutup ayısı örnek verilebilir. 2. Bir bölgedeki biyoçeşitlilik o bölgede bulunan canlı / cansız varlık çeşitliliğidir. 3. Dünyada biyoçeşitlilik en fazla okyanuslarda / çöllerde bulunur. 4. Ülkemizde bulunan bazı canlı türleri gıda / iletişim alanında kullanılır. 5. Ormanlık alanların tarım arazilerine dönüşmesi biyoçeşitliliğe olumlu/olumsuz yönde etki eder. 6. Ülkemizde Akdeniz foku / Hazar kaplanı yaşamını sürdürmektedir. 7. Ülkemizde nesli tükenmekte olan bitki türüne papatya / kardelen örnek verilebilir. Y Y Y Y Y D D D D D İNSAN VE ÇEVRE 6. ÜNİTE 115 UYGUN FEN BİLİMLERİ 5 SPOTLU SORU BANKASI Biyoçeşitlilik ETKİNLİK 32 1 Verilen canlı türlerini aşağıdaki başlık türlerine göre gruplandırınız. 2 Deniz kaplumbağası adı verilen caretta carettaların yaklaşık 100 milyon yıldan beri dünyada yaşadığı söylenmektedir. Caretta carettalar yaşamlarının büyük bir kısmını denizlerde geçirir. Bu canlılar yumurtlama zamanı geldiğinde karaya çıkar ve yumurtalarını kumsallarda açtıkları çukurlara bırakır. Nesli tükenme tehlikesi altında olan bu canlı, Ege ve Akdeniz kıyılarına yumurtalarını bırakmaktadır. Son yıllarda nesilleri tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalan caretta carettaların ölümüne, denize atılan poşetleri deniz anası sanarak yemesi, kayıkçı pervanelerinin çarpması, balıkçı ağlarına takılması ve denize atılan olta iğnelerinin boğaza takılması sebep olmaktadır. Buna göre caretta carettaların neslinin tükenmesinde en önemli etken nedir? Açıklayınız. ............................................................................................................................................................................................................. Dünyada nesli tükenmiş canlılar Ülkemizde nesli tükenmiş canlılar Ülkemizde nesli tükenme tehlikesi olan hayvanlar Ülkemizde nesli tükenme tehlikesi olan bitkiler Caretta caretta Dinozor Çiğdem Mamut Kelaynak kuşu Kardelen Kutup ayısı Alageyik Asya li Göl soğanı Anadolu leoparı Moa Dinozor Moa Mamut Asya li Anadolu leoparı Öğrenci yorumu Caretta caretta Kelaynak kuşu Alageyik Çiğdem Göl soğanı Kardelen