UYGUN - SPOTLU SORU BANKASI - FEN BİLİMLERİ 5. SINIF

155 UYGUN FEN BİLİMLERİ 5 SPOTLU SORU BANKASI ETKİNLİK YANIT ANAHTARI IŞIĞIN YAYILMASI 5. ÜNİTE www.sadikuygun.com.tr 104 Tam Gölge ETKİNLİK 29 1 Aşağıda gölge oluşumunun nasıl gerçekleştiği verilmiştir. Ok ile gösterilen yerlere uygun kavramları ya- zınız. 2 Aşağıda verilen deney düzeneğinde belirtilen değişiklikler yapıldığında tam gölge boyu nasıl değişir? Tablodan işaretleyiniz. 1 2 El feneri Tenis topu Perde Büyür. Gölge boyu Küçülür. Değişmez. 1 El feneri ve perdenin yeri sabitken Tenis topu 1 yönünde hareket ederse Tenis topu 2 yönünde hareket ederse Büyür. Gölge boyu Küçülür. Değişmez. 2 Tenis topu ve perdenin yeri sabitken El feneri 1 yönünde hareket ederse El feneri 2 yönünde hareket ederse Büyür. Gölge boyu Küçülür. Değişmez. 3 El feneri ve tenis topunun yeri sabitken Perde 1 yönünde hareket ederse Perde 2 yönünde hareket ederse Işık kaynağı Gölge Opak madde IŞIĞIN YAYILMASI 5. ÜNİTE 105 UYGUN FEN BİLİMLERİ 5 SPOTLU SORU BANKASI Tam Gölge ETKİNLİK 30 1 İki özdeş mum tarafından aydınlatılan yıldız şeklindeki bir cismin gölgeleri görselde gösterilmiştir. Bu durumu aşağıdaki soruları yanıtlayarak açıklayınız. (Mum ile ekranın arasındaki mesafe sabittir.) 1 Gölge boylarının farklı olmasının nedenini yazınız. ..................................................................................................................................................... 2 Yapılan bu deneyde gölge boyu ile ilgili hangi sonuca ulaşılır? Yazınız. ..................................................................................................................................................... 2 Geleneksel kültürümüzün en önemli gölge oyunu Karagöz ve Haci- vat'tır. Karagöz ve Hacivat insanları eğlendirmiş ve düşündürmüş- tür. Bu oyun, arkasından ışık ile aydınlatılan bir perde ve Hacivat ile Karagöz'e ait kuklalar ile oynanır. Bu açıklamalar ile ilgili aşağıdaki soruları yanıtlayınız. a) Hacivat ile Karagöz'e ait kuklaların olması bu gölge oyununun oynanması için yeterli midir? Açıklayınız. ..................................................................................................................................................................... b) Hacivat ile Karagöz'e ait kuklaların yapıldığı maddenin ışığı geçirme miktarı ile ilgili özelliği nedir? ..................................................................................................................................................................... c) İzleyiciler, Hacivat ile Karagöz oyununda kuklaların kendisini mi, yoksa gölgesini mi görür? Açıklayınız. ..................................................................................................................................................................... Cisim ışık kaynağından uzaklaştıkça gölge boyu küçülür, yaklaştıkça gölge boyu büyür. Yeterli değildir. Gölgelerin oluşabilmesi için mutlaka ışık kaynağı ve perde gereklidir. Kuklaların ışığı geçirmeyen opak maddelerden yapılması Seyirciler kuklaların gölgesini görür. Çünkü perde üzerine kuklaların gölgesi düşer. Cismin ışık kaynağına olan mesafelerinin farklı olması IŞIĞIN YAYILMASI 5. ÜNİTE www.sadikuygun.com.tr 100 Işığın Maddeyle Karşılaşması ETKİNLİK 27 1 Işığın maddeyle etkileşimi sonucunda her bir durum için "Geçer / Kısmen geçer / Geçmez" ifadele- rinden uygun olanı daire içine alınız. Nedenini bir cümle ile açıklayınız. Alüminyum folyo Sonuç: Geçer. / Kısmen geçer. / Geçmez. Neden: ....................................................................................................................... Ayna Sonuç: Geçer. / Kısmen geçer. / Geçmez. Neden: ....................................................................................................................... Bulut Sonuç: Geçer. / Kısmen geçer. / Geçmez. Neden: ....................................................................................................................... Cam Sonuç: Geçer. / Kısmen geçer. / Geçmez. Neden: ....................................................................................................................... 2 Bir öğrenci aşağıdaki düzenekleri hazırlıyor. Her bir ışık kaynağını ayrı ayrı açıp ekranı gözlemliyor. ekran cam fener ince tül fener tahta fener A) Öğrencinin bu deneydeki araştırma sorusu ne olabilir? ..................................................................................................................................................................... B) Verilen maddeleri ışığı geçirme durumuna göre sını andırınız. ..................................................................................................................................................................... Alüminyum folyo opak madde olduğu için ışık alüminyum folyodan geçemez. Ayna opak madde olduğu için ışık aynadan geçemez. Bulut yarı saydam madde olduğu için ışık buluttan kısmen geçer. Cam saydam madde olduğu için ışık camdan geçer. Her madde ışığı geçirir mi? Tahta opak madde, cam saydam madde, ince tül yarı saydam madde IŞIĞIN YAYILMASI 5. ÜNİTE 101 UYGUN FEN BİLİMLERİ 5 SPOTLU SORU BANKASI Işığın Maddeyle Karışlaşması ETKİNLİK 28 Aşağıda açıklamaları verilen kavramların adlarını yazınız. Bu adları bulmaca içinde çapraz, soldan sağa, sağdan sola, yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya doğru bulunuz. Işığın yayılma biçimidir. Bir kaynaktan çıkıp doğrular boyunca ilerleyen enerji türüdür. Güneş ışığının Dünya'ya kısmen ulaşmasını sağlayan maddedir. Işığı iyi geçiren maddedir. Işığı geçirmeyen maddedir. Işığı kısmen geçiren maddedir. Işığın tamamını geçirmeyen maddeye örnektir. Geceleri açık havada görülen doğal ışık kaynağıdır. II SI AI KI YI NI MI SI KI I I L A AI YI AI RI I SI AI YI DI I I A M YI DI AI MI GI ÖI RI SI EI I I L İ AI RI KI ÖI YI AI NI AI KI I I A Y LI DI LI I ÜI TI KI EI PI I I S L RI GI EI PI NI UI I ŞI I I I K A EI OI SI EI EI LI ZI EI RI I I L S DI YI AI RI KI UI EI LI BI I I A U YI ZI YI DI RI BI NI EI UI I I N R OI Iİ DI EI AI I PI ZI ZI I I Y Ğ Iİ VI AI TI NI EI II TI LI I I A O SI EI MI ÜI AI DI LI Iİ UI I I K D TI LI PI LI LI LI EI NI CI I I A E AI EI İI II ÖI Iİ TI AI AI I I P B SI TI YI OI NI Iİ Iİ MI MI I I O İ DOĞRUSAL BULUT OPAK BUZLU CAM YILDIZ IŞIK SAYDAM YARI SAYDAM IŞIĞIN YAYILMASI 5. ÜNİTE www.sadikuygun.com.tr 94 ETKİNLİK 25 Işığın Yansıması 1 Aşağıda verilen kavram haritasını verilen uygun sözcükler ile tamamlayınız. Pürüzlü yüzey Pürüzsüz yüzey Bulanık görüntü Düzgün yansıma Dağınık yansıma Net görüntü Işığın yansıması Dalgalı su yüzeyi Ayna olabilir gerçekleşir. gerçekleşir. neden olur. neden olur. olabilir oluşur. oluşur. 2 Aşağıdaki görselde oklar ile gösterilen kavramların adlarını yazınız. Pürüzsüz yüzey Pürüzlü yüzey Dağınık yansıma Yüzeyin normali Yansıyan ışın Yansıma açısı Gelme açısı Gelen ışın Düzgün yansıma Net görüntü Bulanık görüntü IŞIĞIN YAYILMASI 5. ÜNİTE 95 UYGUN FEN BİLİMLERİ 5 SPOTLU SORU BANKASI ETKİNLİK 26 Işığın Yansıması 1 Aşağıdaki şekillerde gelen ya da yansıyan ışını çiziniz. Gelme ve yansıma açılarını yazınız. 40° 40° 60° 45° 35° 20° 2 Aşağıda verilen yüzeylerde gerçekleşen yansıma türünü belirtiniz. Cisim Dağınık Yansıma Düzgün Yansıma Durgun su Halı Dalgalı su Tahta masa Ayna Buruşturulmuş alüminyum folyo 3 Aşağıdaki ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğunu yazınız. Yansıma olayında ışık bir ortamdan farklı bir ortama geçer. Yansıyan ışığın yansıtıcı yüzeyle yaptığı açıya yansıma açısı denir. Işık parlak yüzeylerde düzgün yansır. Yansıtıcı yüzeye dik çizilen doğruya normal denir. Yansıma olayında gelme açısı, yansıma açısına eşittir. Y Y D D D 40° 45° 30° 30° 50° 70° 70° 35° 50° ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔